نجمه سیددخت

به گزارش باختر، کتاب “دف و دایره” هر چند در نگاه نخست، تنها کتابی خاص در معرفی یکی از خانواده­های سازهای موسیقی به نظر می­رسد؛ اما در حقیقت پژوهشگر به واسطه دف و دایره به ژرفای آیین های شادی بخش مناطق مختلف، ورود کرده و تصویر روشنی از آنها ارائه کرده است. البته این کار مهم بنا به اذعان نویسنده در طول ۱۷ سال و به مدد سیصد سفر تحقیقاتی به مناطق ایران صورت گرفته است که پژوهشگر برای ادای دین به راویان و نوازندگانی که با آنها مصاحبه کرده، اسامی ۴۵۷ نفر را در ابتدای کتاب عنوان کرده است.

این کتاب در سه بخش تدوین شده است؛ در بخش نخست نویسنده با ذکر مباحث نظری، نماد دایره را در تمدن­های کهن مورد واکاوی قرار داده و در ادامه با بهره گیری از منابع متقن، پیشینه تاریخی دف و دایره را در ایران و آسیای غربی جستجو نموده است. سپس کاربرد موسیقیایی دف و دایره را به لحاظ تاریخی از ابتدای استیلای اسلام در ایران تا دورۀ پهلوی اول بررسی کرده است.

بخش دوم کتاب، “دف و دایره در ادبیات فارسی” نام دارد. در این بخش نویسنده ضمن تقریر مقدمه ای درچگونگی استفاده از دف در تصوف اسلامی، کاربرد دایره و دف را در آثار منظوم و منثور فارسی پی گرفته است.

سومین فصل کتاب، به تحقیقات میدانی پژوهشگر درخصوص کاربرد دف و دایره در ایران زمین اختصاص دارد. در این فصل، نویسنده تمامی مراسمی را که با دف و دایره در مراسم آیینی و مذهبی مناطق مختلف؛ مثل عروسی، ختنه سوران، جشن سده، جشن مهرگان و غیره توضیح داده و با ذکر گزیده­ای از ترانه­­های آن مراسم، به کاربرد و نحوۀ استفاده از این ساز در بطن آن آیین­ها پرداخته است و در ادامه؛ تنوع دف و دایره را در شکل و کاربرد هر منطقه با ذکر ویژگی­های فرهنگی آن دیار بررسی کرده است.

بنا بر اعتقاد کارشناسان این حوزه، کتاب دف و دایره نخستین دانشنامۀ دف و دایره در ایران است که

توسط کیوان پهلوان نوشته شده و در سال ۱۳۹۳ انتشارات آرون آن را منتشر کرده است. این کتاب دارای ۹۶۲ صفحه می­باشد و در سال ۱۳۹۷ نیز چاپ دوم آن روانۀ بازار نشر شده و در دسترس علاقه مندان به خواندن این آثار قرار گرفته است.