حامد وفاپور –  از دیر باز تا عصر حاضر تاریخ کهن ایران زمین با شعر و ادبیات در هم پیچیده و ایران همواره مهد پرورش شاعران بزرگی بوده، چرا که شعر فارسی در تار و پود ایرانیان سرشته شده است.

در طول همه دوران شعر و شاعری یعنی از آغاز تا به امروز همه شعرا شخصیت ها و چهره های مورد علاقه خود را مدح و ستایش کرده اند،  و این مدح و ستایش همیشه فراز و فرودهایی نیز داشته است به تعبیری می توان گفت :همان طور که هیچ گاه اصل شعر به نقطه توازن نرسیده است و همیشه کفه ترازو ی شعر دچار افتان و خیزان بوده است، شعر مدحی نیز به تبع از اصل شعر در طول عمر خود و به فراخور مخاطبان و سلیقه ممدوحان هیچگاه بر دو کفه موازی نبوده و همیشه در فراز و نشیب بوده است. مدح و ستایش از قدیمی ترین اغراض شعر فارسی بوده و شعر مدحی از شروع شکل گیری خود تا به امروز نقش به سزایی بر انواع سروده های شعرا داشته است. در گذر زمان وضع محیط سیاسی؛ و شکل گیری حکومت ها و استفاده امیران و پادشاهان و صاحبان قدرت از شعر به عنوان ابزاری مهم در جهت به تصویر کشیدن قدرت و سیاست از مهم ترین و کلیدی ترین عوامل رواج شعر مدحی بوده است که در آثار ادبی همه ملل به خوبی نمایان است. تا به آنجا که نظامی عروضی در دفاع از شعر مدحی در کتاب چهار مقاله خود می گوید:((پس پادشاه را از شاعر،چاره نیست که بقایای اسم او را ترتیب کند و ذکر او را در دواوین و دفاتر ثبت کند‌؛ زیرا که چون پادشاه به امری که ناگزیر است مامور شود، از لشگر و گنج و خزانه او آثار نماند و نام او به سبب شعر شاعران جاوید بماند.))

مطلبی که در رابطه با شعر و مدحی مهم می باشد این است که این نوع از شعر فقط مختص امرا و محتشمان نمی باشد به عنوان نمونه می توان به اشعار سروده شده از شعرایی که در وصف پیامبر (ص) یا در مدح امامان و معصومین( علیهم السلام) سروده شده است اشاره کرد، که غدیریه سرایی نمونه بارزی در خصوص اثبات این ادعا می باشد که شعرای حقجوی با هر زبانی و نژادی به وصف این موضوع مبرهن پرداخته اند، شعرای بزرگ و شاخصی همچون حسان بن ثابت کمیت اسدی و دعبل خزائی یا بولس سلامه و حیدر حلی‌‌‌؛ در این بین شاعران پارسی زبان و پارسی گوی نیز با کلام خود وزبان خود به زلالی این چشمه و برکه همیشه جوشان گواهی داده اند. که اگر بخواهیم نام و حتی چند بیت از اشعار آنان را که در وصف واقعه غدیر سروده اند ذکر کنیم در این مقال نمی‌گنجد. اما در اینجا به ذکر نام چند تن از شعرای شاخص شعر و زبان فارسی و ابیاتی از آنها که در وصف غدیر سروده شده است می پردازیم.

حکیم ابوالقاسم فردوسی با تاکید صریح در اشعار خود مولا علی (ع) را (وصی) می نامد و با سرودن این ابیات اعتقاد خود را به حقانیت واقعه غدیر خم بیان می‌کند.

چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی

خداوند امر و خداوند نهی

که من شهر علمم، علیم در است

درست این سخن گفت پیغمبر است

گواهی دهم کاین سخن را زاوست

تو گویی دو گوشم به آواز اوست

علی را چنین گفت و دیگر همین

کز ایشان قوی شد به هر گونه دین

از دیگر شعرای شاخص شعر و زبان فارسی جلال الدین محمد مولانا مولوی است که در اشعار خود به واقعه غدیر خم و (ولی) بودن حضرت علی (ع) پس از پیامبر اکرم (ص) و شرح حدیث من کنت مولاه فعلی مولاه می پردازد.

زین سبب پیغمبر با اجتهاد

گفت هر کَس را منم مولا و دوست

نام خود و آن علی مولا نهاد

ابن عمّ من علی مولای اوست

یا در ابیاتی دیگر در این باره می سراید که :

تا صورت پیوند جهان بود، علی بود

شاهی که ولی بود و وصی بود، علی بود

تا نقش زمین بود و زمان بود، علی بود

سلطان سخا و کرم و جود، علی بود

شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی نیز از شعرای شاخص شعر و زبان پارسی است که در اشعار خود به خوبی به شرح واقعه عظیم غدیر اشاره کرده است او در وصف روز غدیر خم این اشعار را می سراید که :

به آن روزی که وحی آمد نبی را

که بعد از مصطفی در کل عالم

پس از احمد امام حق علی دان

که از پالان اشتر ساخت منبر

نبد  فاضل تر و بهتر زحیدر

که او بود نفس معصوم مطهر

یا در ابیات زیر که به صراحت به ولی بودن حضرت علی (ع) اشاره می‌کند.

جوانمرد اگر راست خواهی ولیّ است

کرم، پیشه شاه مردان علی است

آخرین شاعر از شعرای شاخص شعر و زبان پارسی که در این نوشتار به ذکر ابیات او در خصوص واقعه غدیر و (وصی) و (ولی) بودن حضرت علی (ع) می پردازیم برترین غزل سرای ادب پارسی خواجه حافظ شیرازی است. خواجه شیراز در دیوان خود اشعار خود را مزین به نام مولا علی (ع) کرده است و با تآسی از احادیث معتبر امام علی (ع) را (قسام بهشت و دوزخ) و (ساقی کوثر) (سرچشمه فیض حق) و ولی عهد رسول خدا می داند در ادامه مطلب به ذکر برخی از این اشعار می پردازیم.

علی امام و علی ایمن و علی ایمان

علی ز بعد محمد ز هر که هست بِه است

که نیست دین هدا را به قول پاک رسول

علی امین و علی سرور و علی سردار

اگر تو مؤمن پاکی بکن بر این اقرار

امام غیر علی بعدِ احمد مختار