بررسی آمار منتشر شده از پرداخت تسهیلات پرداختی بانک‌ها، بیانگر عملکرد نامطلوب در پرداخت تسهیلات ساخت مسکن است، نظام بانکی بیش از ۲ برابر تسهیلات پرداخت به نهضت ملی مسکن را به اشخاص مرتبط با خود، وام داده‌ است.‌

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، اواخر سال ۱۴۰۰ بود که رئیس دولت سیزدهم به مدیران عامل بانک‌ها دستور داد تا اسامی ابربدهکاران بانکی، گیرندگان تسهیلات و تعهدات کلان و همچنین تسهیلات و تعهدات کلان به اشخاص مرتبط با بانک‌ها را منتشر کنند.

در تاریخ ۳۱ فروردین ماه سال ۱۴۰۱، بانک مرکزی در جهت اجرای ردیف ۱ بند دال احکام تنظیمی تبصره ۱۶ قانون بودجه ۱۴۰۱، برای اولین بار فهرست دریافت‌کنندگان تسهیلات کلان بانکی را منتشر کرد.

بر اساس این قانون، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است با استفاده از سامانه اطلاعاتی خود و عنداللزوم، اطلاعات دریافتی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی را براساس «تعاریف و مصادیق تعیین‌شده» توسط شورای پول‌واعتبار، مانده تسهیلات و تعهدات کلان و میزان پرداختی و مانده تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط و میزان پرداختی هریک از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی را به تفکیک هر یک از اشخاص در سامانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دسترس عموم قرار داده و به صورت فصلی به‌روزرسانی کند.

از این رو در ۳۱ فروردین ماه، فهرست تسهیلات و تعهدات کلان بانکی، شامل ۱۴ بانک دولتی و خصوص منتشر شد. در ۳۱ اردیبهشت ماه نیز فهرست تسهیلات و تعهدات کلان ۳ بانک جدید به ۱۴ بانک قبلی اضافه شد.

در این حین در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۴۰۱، شورای پول‌ و اعتبار با تعیین حد ۱۰۰ میلیارد تومانی برای انتشار اطلاعات تسهیلات کلان، قاعده‌ای جدید را برای انتشار اطلاعات تسهیلات کلان وضع کرد. یکم تیر ماه ۱۴۰۱، بروزرسانی فهرست بدهکاران کلان تسهیلات جاری و غیرجاری، طبق این مصوبه‌ی شورای پول‌واعتبار صورت گرفت. در ۱۴ تیر، فهرست تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط، شامل ۱۹ بانک و موسسه اعتباری و در تاریخ ۲ مرداد نیز، فهرست تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط شامل ۶ بانک دیگر منتشر شد.

اما این پایان ماجرا نیست، به مرور، بانک‌هایی که هنوز اطلاعات خود را منتشر نکرده بودند نیز به جمع سایر بانک‌ها پیوستند و در این مدت اطلاعات برخی از آنها نیز منتشر شد.

از آنجا‌ که در تبصره ۱۶ قانون بودجه ۱۴۰۱ بیان شده بود که اطلاعات بانک‌ها باید به صورت فصلی در سایت بانک مرکزی منتشر شود، مجددا اطلاعات تسهیلات و تعهدات کلان مربوط به سه ماهه اول ۱۴۰۱ بانک‌ها، در تاریخ دوازدهم مهر منتشر شد. علاوه بر این، اطلاعات مربوط به سه ماهه دوم ۱۴۰۱، در تاریخ سوم آبان ماه ۱۴۰۱ منتشر شد و هم‌اکنون نیز این رویه و انتشار اطلاعات در سایت بانک مرکزی، ذیل بخش آمار و داده‌ها، زیر بخش اطلاعات بانکی به صورت فصلی منتشر می‌شود.

در ادامه قصد داریم تا به واسطه‌‌ این اطلاعات منتشرشده و با یک دید کلی، مروری بر عملکرد بانک‌ها داشته باشیم؛ بررسی این اطلاعات کمک شایانی به بررسی سلامت نظام بانکی و رعایت شدن یا نشدن مقررات بانکی خواهد کرد.

* مردودی اغلب بانک‌ها در پرداخت تسهیلات به بخش مسکن

اولین مسئله در رابطه با نظام بانکی، تعهد قانونی برای پرداخت تسهیلات ساخت مسکن است، بر این مبنا مطابق قانون جهش تولید مسکن، نظام بانکی در سال اول اجرای قانون و طبق آمار تسهیلات پرداختی شبکه بانکی، ۳۷۶۰ هزار میلیارد تومان وام‌دهی داشتند که باید طبق قانون، تنها ۷۵۲ هزار میلیارد تومان آن در حوزه‌ نهضت ملی مسکن صرف می‌شد، اما بانک‌ها نه تنها میزان قانونی ۲۰ درصد تسهیلات، بلکه همان رقم حداقلی را نیز پرداخت نکردند.

اعداد و ارقام پرداختی بانک‌ها به بخش مسکن نشان می‌دهد که اکثریت بانکها توجهی به قانون و طرح نهضت ملی مسکن نداشته‌اند؛ چنانکه از بین ۲۷ بانک و موسسه اعتباری، ۱۹ بانک زیر ۵ درصد از سهم تعیین شده توسط بانک مرکزی را پرداخت کرده‌اند و از بین این ۱۹ بانک، عملکرد ۹ بانک نیز صفر بوده است. نمودار زیر، عملکرد بانک‌ها را در دوره‌ی یک ساله‌ منتهی به شهریور ۱۴۰۱ و دوره‌ی از شهریور ۱۴۰۱ تا فروردین ۱۴۰۲ را نشان می‌دهد.